حدود 40 % یا 3 میلیارد نفر در دنیا به طور کامل از اینترنت محروم‌اند و در حال حاضر 5/4 میلیارد از مشترکین متصل به اینترنت امکان دسترسی به اینترنت پرسرعت، با کیفیت و ارزان را ندارند. پروژه اسپیس ایکس (Space X) به نام استارلینک بسیاری از مردم را امیدوار به دسترسی به اینترنت پرسرعت و ارزان کرده است.
در ادامه این مطلب قرار است به شرح این پروژه بزرگ بپردازیم. از کی و چگونه این پروژه شکل گرفته است ؟
سال 2015 به طور رسمی این پروژه آغاز شد و بعد از3 سال یعنی در تاریخ 22 فوریه سال 2018 دو ماهواره مخابراتی به طور آزمایشی به نام‌های «تن‌تن A» و «تن‌تن B » به مدار پایینی زمین فرستاده شد. دسته دوم ماهواره‌ها که در «ردموند واشنگتن » خط تولید آن راه انداخته شده بود ، سال 2019 در ماموریت V0.9 (وی پوینت ناین) به فضا پرتاب شد.
اولین نسخه آزمایشی اینترنت در ماه آگوست سال 2020 در شمال ایالات متحده آمریکا و کانادا راه اندازی شد و در ماه نوامبر همان سال برای آزمایش در دسترس عموم قرار گرفت.
درباره اینترنت ماهواره‌ای چه می‌دانیم؟
اینترنت ماهواره‌ای، نوآوری جدیدی نیست و در حال حاضر در گوشه و کنار جهان شرکت‌هایی مثل Viast و HughesNet که خدمات اینترنت ماهواره‌ای انجام می‌دهند؛ با همین شیوه فعالیت می‌کنند، ولی چرا این‌بار داستان فرق می‌کند و مورد استقبال فراوان مردم قرار گرفته است و با اشتیاق کامل اخبار پروژه را دنبال می‌کنند؟
اولین و مهمترین دلیل این علاقمندی می‌تواند این باشد که پروژۀ استارلینک قرار نیست مختص به یک موقعیت یا منطقۀ جغرافیایی باشد و قرار است خدمات اینترنتش در سطح جهانی عرضه شود .
یکی دیگر از دلایل برتری استارلینک تعداد بیشتر ماهواره‌های این پروژه است که نشان‌دهندۀ سرویس‌دهی وسیع با پهنای باند بسیار بیشتر است.
بحث Latency یا تاخیر یکی دیگر از دغدغه‌های مردم است که استارلینک تاخیر بسیار کمتری نسبت به اینترنت‌های ماهواره‌ای دیگر دارد.
تاخیر یا Latency
دلایل تاخیر یا Latency یا محدود بودن سرویس‌ها، وجود عیب‌هایی در ماهواره‌های اینترنتی است. پیش از این شرکت‌ها، ماهواره‌های خود را در مدار «زمین ثابت» یا به اصطلاح GEO قرار می‌دادند. سرعت گردش ماهواره با سرعت چرخش زمین به دور خود برابر است و همین فرایند باعثِ محدود شدن وسعت خدمات بود؛ به طوری که ماهواره در یک نقطه جغرافیایی به طور ثابت باقی می‌ماند.
این ماهواره‌ها در ارتفاع 35 هزار کیلومتری مدار زمین قرار دارند که باعث ایجاد تاخیر در اینترنت می‌شوند (در بهترین حالت 550 میلی ثانیه و در حالت معمول 600 میلی ثانیه) این اعداد در هنگام استفاده از بازی‌های رایانه‌ای یا حتی برای برقراری ارتباط صوتی یا تصویری بسیار نامناسب بوده و در مواردی چندان قابل استفاده نیستند.
ماهواره‌های استارلینک قرار است در فاز اول در ارتفاع 500 کیلومتری و در فازهای بعدی در 300 کیلومتری در مدار پایین زمین قرار بگیرند. همین موضوع باعث می‌شود تاخیر اینترنت استارلینک از نظر تئوری از فیبر نوری هم کمتر باشد. ولی چطور؟ چطور سیگنال‌های رادیویی که از زمین به فضا فرستاده می‌شود و از فضا دوباره برمی‌گردد سریع‌تر از کابل‌های فیبر نوری هست که مسیر بسیار کمتری طی می‌کند؟ تفاوت در سرعت حرکت نور و موج‌های الکترو مغناطیسی در خلاء است!
با توجه به نتایجی که استفاده‌کنندگان از اینترنت ماهواره‌ای استارلینک منتشر کردند میزان Latency در حال حاضر بین 30 تا 90 میلی ثانیه است.
شروع پروژۀ پرتاب
اسپیس ایکس (Space X) در اواخر سال 2019 اولین محموله از ماهواره‌های عملیاتی شامل 60 عدد را که دربرگیرنده نسخۀ 1 عملیات بود به فضا فرستاد و از آن تاریخ تا به امروز -26 آبان 1400 – تعداد کل این ماهواره‌ها به عدد 1844 می‌رسد.
ماهواره‌های استارلینک هر کدام به تنهایی وزنی معادل 227 کیلوگرم دارند و حداکثر پهنای باند 20 گیگابایتی را در بر می‌گیرند.
پروژۀ استارلینک از نوآوری‌های زیادی استفاده کرده که برای مطرح کردن هر کدام از آنها شاید مقاله جدایی نیاز باشد ولی سعی می‌کنیم به طور خلاصه به مهمترین آنها اشاره کنیم.
مشخصات و ویژگی‌های ماهواره‌های استارلینک بر پایین آوردن قیمت نهایی ماهواره تمرکز دارند ، این ماهواره‌ها نه اولین بودند و انقلابی.
پروژه‌های مشابهی با فناوری یکسان یا حتی پیشرفته‌تر نسبت به پروژه اسپیس ایکس در مدار وجود دارند، ولی هیچ کدام از آنها نمی توانند از نظر قیمتی با اسپیس ایکس رقابت کنند. برای مثال ماهواره‌های «ایریدیوم» که تا پیش از این با ماهواره‌های 5میلیون دلاری ، رکورددار ارزان‌ترین ماهواره‌های تجاری بود، اکنون قیمت تمام شده یک ماهواره استارلینک 20 برابر ارزان‌تر و معادل 250 هزار دلار تخمین زده شده است.
برای اولین‌بار در تاریخ یک شرکت فضایی در حال تولید انبوه ماهواره است و همین روند باعث کاهش بسیار زیاد هزینه نهایی ماهواره خواهد شد. اکنون اسپیس ایکس ماهانه حدود 120 ماهواره یعنی تقریبا روزی 4 ماهواره تولید می‌کند.
یکی دیگر از ویژگی‌های این پروژه، مکانیزم جدا شدن ماهواره‌ها از موشک در مرحله دوم و در مدار پایینی زمین است که در نوع خود بسیار خاص و جذاب عمل می‌کنند. پیش از این ماهواره‌ها با استفاده از مکانیزم‌های فنری یا انفجاری از موشک در مرحله دوم جدا می‌شد که پیچیدگی خودش را داشت. در پروژه استارلینک برای رهاسازی ماهواره‌ها از موشک در مدار پایینی زمین، ابتدا در مرحله دوم موشک، به دور خود می‌چرخد، سپس میله‌ای بلند را که 60 ماهواره را کنار هم نگه داشته را رها می‌کند و همه ماهواره‌ها به صورت یک جا و پشت سر هم در مدار قرار می‌گیرند. به دلیل نیروی مرکزگرای ناشی از چرخش، مرحلۀ دوم موشک، ماهواره‌ها به آرامی از هم جدا می‌شوند و هر کدام در مختصات جدا ، معین و از قبل برنامه‌ریزی شده، مستقر می‌شوند.
